বগাই যোৱা শাক-পাচলিৰ কীট-পতঙ্গ, ৰোগ আৰু পুষ্টিহীনতা আৰু ইয়াৰ নিয়ন্ত্ৰণ
কীট-পতঙ্গ আৰু ইয়াৰ নিয়ন্ত্ৰণ
১। বৰল জাতীয় ফল মাখি নিয়ন্ত্ৰণ (Fruit fly):
ক্ষতিৰ লক্ষণ:
- কণীৰ পৰা ওলোৱা পলুবোৰে ফলৰ ভিতৰত সোমাই খাই আৰু ফলটো গেলি যায়।
- কলি অৱস্থাত এই পোকে আক্ৰমণ কৰিলে ফলটো বাঢ়িবলৈ নেপাই আৰু অপৈনত আৱস্থাতে সৰি যায়
- ফলবোৰত পিছত বেক্টেৰীয়া সংক্ৰমিত হৈ পচি যায়
নিয়ন্ত্ৰণৰ দিহা:
- বৰল জাতীয় ফল মাখি নিয়ন্ত্ৰণৰ বাবে আক্ৰমণিত ফলবোৰ সংগ্ৰহ কৰি আঁতৰত ধ্বংস কৰি পেলসাব লাগে।
- ফল চপোৱাৰ পিছত চাঙৰ তলৰ মাটিখিনি পাতলীয়াকৈ খুচুৰি-মেলি দিব লাগে।
- জৈৱিকভাবে নিম গুটিৰ খোলাৰ পৰা নিষ্কাষিত ৰস (৫%) পুলিবোৰত স্প্ৰে কৰিব লাগে।
- মিথাইল ইউজেনল (০.১%) ফান্দ ব্যৱহাৰ কৰিব লাগে। (এইবিষয়ে সবিশেষ লিখনিৰ লগত সংলগ্ন ফটো চাওক)
২। ৰঙা বিটল পোক: (Red Pumpkin Beetle):
ক্ষতিৰ লক্ষণ:
- পাত আৰু ফুলবোৰ খাই ফুটা কৰি আনিষ্ট কৰে
- গুৱৰুৱা অৱস্থাত গছজপাৰ মাটি অংশত লাগি থকা ডাল আৰু শিপা খাই অনিষ্ট কৰে
নিয়ন্ত্ৰণৰ দিহা:
- এই পোকৰ লেটা, কণী আদি মাটিতে থাকে বাবে খেতি কৰাৰ আগতেই মাটিডৰা দ’কৈ চহাব লাগে যাতে সেইবোৰ মাটিৰ ওপৰত ওলাই ৰ’দৰ তাপত অনিষ্ট হয়।
- নিম গুটিৰ খোলাৰ পৰা নিষ্কাষিত ৰস (৫%) পুলিবোৰত স্প্ৰে কৰিব লাগে।
- ৰাসায়নিক নিয়ন্ত্ৰণৰ বাবে trichlorfon 5% GR প্ৰতি বিঘা মাটিত ৬৫ গ্ৰাম প্ৰয়োগ কৰিব লাগে
৩। পাতত সুৰঙ্গ সৃষ্টিকাৰী পোক (Serpentine leaf miner):
ক্ষতিৰ লক্ষণ:
- পাতত ভিতৰত সোমাই খাই আৰু সুৰঙ্গৰ সৃষ্টি কৰে
- বেছিকৈ আক্ৰমণ কৰিলে পাতবোৰ শুকাই যায়
নিয়ন্ত্ৰণৰ দিহা:
- এইবিধ পোক নিয়ন্ত্ৰণৰ বাবে শস্যডৰাৰ কাষত এৰা, বিলাহী বা নাৰ্জী ফুল প্ৰতিৰোধী শস্য হিচাপে ৰোপন কৰিব লাগে।
- হালধীয়া আঠাযুক্ত কাৰ্ড বা ফান্দ (প্ৰতি বিঘা মাটিত ৩ খনকৈ) আঁৰি দিব লাগে।
- প্ৰাকৃতিক শত্ৰু পোক যেনে, মকৰা, লেডি বাৰ্ড বিটল, লেচ উইং আদিক সংৰক্ষণ কৰিব লাগে।
- নিম গুটিৰ খোলাৰ পৰা নিষ্কাষিত ৰস (৫%) পুলিবোৰত স্প্ৰে কৰিব লাগে।
- মোৱা পোক নিয়ন্ত্ৰণৰ বাবে শস্যডৰাৰ কাষত উৰহী, নিজে গুটি সৰি পৰা ফুল বৰ্ষীয় আৰু বহুবৰ্ষীয় শস্য আদি ৰোপন কৰিব লাগে।
- অতিমাত্ৰা আক্ৰমণিত হ’লে ‘ইমিডাক্লপিদ’৭০% ডব্লিউ জি ( প্ৰতিবিঘাৰ বাবে ৫ গ্ৰাম ৬৫ লিটাৰ পানীত)স্প্ৰে কৰিব লাগে।
ৰোগ আৰু পুষ্টিহীনতা আৰু ইয়াৰ নিয়ন্ত্ৰণ
১। ডাউনি মিলদিউ (Doney mildew):
ক্ষতিৰ লক্ষণ:
- পাতৰ তলপিঠিত হালধীয়া ৰঙৰ কোণীয়া দাগ দেখা যায় যিবোৰ ‘মজাইক’ কৰা নিচিনা লাগে
- সেমেকা বতৰত পাতৰ তলপিঠিত বেঙুনীয়া ৰঙৰ বৃদ্ধি দেখা যায়
- পিছত দাগবোৰ শুকাই যায়
- আক্ৰান্ত পাতবোৰ হালধীয়া হৈ সৰি পৰে
- ফলবোৰ পৈনত নহয় আৰু সোঁৱাদ নেথাকে
নিয়ন্ত্ৰণৰ দিহা:
- ওপৰৰ পৰা জলসিঞ্চন কৰিব নেলাগে
- ৰাতিপুৱা বেলা দেৰিকৈহে জলসিঞ্চন কৰিব লাগে
- বনৰীয়া বগাই যোৱা পাচলি গছবোৰ চাফা কৰিব লাগে
- ৰোগ নিয়ন্ত্ৰণৰ বাবে Zineb 75% WP (২০০-২৬৫ গ্ৰাম ১০০- ১৩০ লিটাৰ পানীত) স্প্ৰে কৰিব লাগে
২। পাউদাৰী মিলদিউ (Powdery mildew):
ক্ষতিৰ লক্ষণ:
- বগা বা কজলা বৰণৰ পাউদাৰৰ নিচিনা দাগ পাত, ঠাল-ঠেঙুলি আৰু আগ অংশত দেখা যায় আৰু পিছত গোটেই পাতখিলালৈ বিয়পি পৰে।
- আক্ৰান্ত অংশ মুগা হৈ শুকাই যায় আৰু পাতবোৰ অকালতে সৰি পৰে
- ফলবোৰ পূৰঠ নহয় আৰু মেটুৰা-মেটুৰি হয়
নিয়ন্ত্ৰণৰ দিহা:
- পাতবোৰৰ মাজত বায়ু চলাচল কৰাৰ সুবিধা কৰি দিব লাগে
- Carbendazim 50% WP - ২ গ্ৰাম প্ৰতিলিটাৰ পানীত মিহলাই স্প্ৰে কৰিব লাগে
৩। তিঁয়হ মজাইক ভাইৰাছ (Cucumber Mosaic Virus):
ক্ষতিৰ লক্ষণ:
- পুলি ৬-৮ পতীয়া হওতে এই ৰোগৰ আক্ৰমণ হলে কুমলীয়া পাত আৰু বাঢ়ন পাতবোৰত ‘মজাইক’ লক্ষণ ফুটি উঠে
- আক্ৰান্ত পাতবোৰ ঘেৰ খাই, ফুটুকা-ফুটুকী হোৱা, কেঁকুৰা-কেঁকুৰি হয় আৰু আকাৰৰ সৰু হৈ যায়
- পাববোৰ সৰু হৈ সিৰাবোৰ গোট খাই যায়
- যদি প্ৰথম অৱস্থাতে আক্ৰমণ হয়, গছত ফলন কম হয়
- ফলবোৰ অভজা হয়, ফুটুকা-ফুটুকী হয় আৰু আকাৰত সৰু হয়
নিয়ন্ত্ৰণৰ দিহা:
- ‘তিঁয়হ মজাইক ভাইৰাছ’ ৰোগ নিয়ন্ত্ৰণৰ বাবে ইয়াৰ বাহক মোৱাপোক নিয়ন্ত্ৰণ কৰিব লাগিব।
- খেতিডৰাৰ চাৰিওকাষে ৪ শাৰী কীট প্ৰতিৰোধী শস্য যেনে, মাকৈ ৰোপন কৰিব লাগে
- এই ৰোগৰ বাহক মোৱাপোক নিয়ন্ত্ৰণ কৰিব লাগিব। ইয়াৰবাবে imidacloprid 70% WG প্ৰতি বিঘাত ৪.৬৬ গ্ৰাম ৬৬ লিটাৰ পানীত মিহলাই স্প্ৰে কৰিব লাগে
৪। পাতত ফুটফুটীয়া দাগ পৰা ৰোগ (Cercospora Leaf Spot)
ক্ষতিৰ লক্ষণ:
- প্ৰথমে পাতত সৰু সৰু পানী জ্বলা বা হালধীলা দাগ পৰে
- দাগবোৰ তৎক্ষনাত বাঢ়ি যায়, পিছত দাগবোৰ শেতা মুগা বৰণৰ বৃত্তাকাৰ নাইবা অনিয়মীয়া হয়; পাতৰ কাষবোৰ মুগা বা ক’লা হৈ যায়।
- দাগবোৰ লগ হৈ বহল হৈ যায়।
- পাতখিলা শুকাই যায় নাইবা দেই যোৱা নিচিনা হৈ যায়
- ফলবোৰো কেতিয়াবা এই ৰোগত আক্ৰান্ত হব পাৰে
নিয়ন্ত্ৰণৰ দিহা:
- পথাৰখন পৰিষ্কাৰ হৈ থাকিব লাগে
- মাটিত পানী জমা হৈ থাকিব নেলাগে আৰু গছবোৰৰ মাজত বতাহ চলাচল কৰা হব লাগে
৫। গছ লেৰেলি যোৱা ৰোগ (Fusarium wilt):
ক্ষতিৰ লক্ষণ:
- পাতৰ সিৰাবোৰ উজ্বল হৈ পৰে আৰু ৰঙ শেতা হৈ পৰে
- কুমলীয়া পাতবোৰ লেৰেলি যায় আৰু কেইদিনমানৰ ভিতৰতে গোটেই গছজোপাই লেৰেলি যায়
নিয়ন্ত্ৰণৰ দিহা:
- মাটি সৌৰকৰণ: বীজ সিঁচাৰ আগতে ভেটিবোৰ পলিথিনেৰে (০.৪৫ মিলিমিটাৰ ডাঠ) ৩ সপ্তাহৰ বাবে ঢাকি ৰাকিব লাগে। এনে কৰিলে মাটিত থকা অনিষ্টকাৰী বীজাণুবোৰ কমি যায়।
- বীজ শোধন: প্ৰতি ১০০ গ্ৰাম বীজৰ লগত ২ গ্ৰাম ট্ৰাইক’ডাৰমা ভিৰিডি সানি শোধন কৰক।
- পচন সাৰৰ লগত ট্ৰাইক’ডাৰমা ভিৰিডি ( প্ৰতি বিঘাত ২.৫ কিলোগ্ৰাম) মিহলাই মাটিত প্ৰয়োগ কৰিব লাগে।
- ৰাসায়নিক নিয়ন্ত্ৰণৰ বাবে ঝিনেব ৭৫% ডব্লিউ পি (প্ৰতিবিঘাৰ বাবে ১০০-৩০০ মিলিলিটাৰ ২০০-২৫০ লিটাৰ পানীত) স্প্ৰে কৰিব লাগে।
পুষ্টিহীনতা আৰু ইয়াৰ সংশোধন:
১। নাইট্ৰজেন মৌলৰ অভাৱ:
- প্ৰতিলিটাৰ পানীত ১০-২০ গ্ৰামকৈ ইউৰীয়া পাতত স্প্ৰে কৰিব লাগে
২। ফচফৰাচ মৌলৰ অভাৱ:
- প্ৰতিলিটাৰ পানীত ২০ গ্ৰামকৈ ডি.এ.পি ১৫ দিনৰ মূৰে মূৰে পাতত স্প্ৰে কৰিব লাগে
৩। পটেছিয়াম মৌলৰ অভাৱ:
- পটেছিয়াম ক্লৰাইড (KCl) প্ৰতিলিটাৰ পানীত ১০ গ্ৰামকৈ পাতত স্প্ৰে কৰিব লাগে
৪। কেলছিয়াম মৌলৰ অভাৱ:
- কেলছিয়াম ক্লৰাইড (CaCl2) প্ৰতিলিটাৰ পানীত ৫ গ্ৰামকৈ পাতত তিনিবাৰ স্প্ৰে কৰিব লাগে
৫। মেগনেছিয়াম মৌলৰ অভাৱ:
- মেগছিয়াম চালফেট (MgSO4) প্ৰতিলিটাৰ পানীত ৫ গ্ৰামকৈ পাতত স্প্ৰে কৰিব লাগে
৬। চালফাৰ মৌলৰ অভাৱ:
- প্ৰতিলিটাৰ পানীত ৫ গ্ৰামকৈ কেলছিয়াম চালফেট (CaSO4) পাতত স্প্ৰে কৰিব লাগে
৭। বৰ’ণ মৌলৰ অভাৱ:
- বৰণ সাৰ প্ৰতিলিটাৰ পানীত ৫ গ্ৰামকৈ পাতত স্প্ৰে কৰিব লাগে
- তিতাকেৰেলাত চডিয়াম মলিবদেট (প্ৰতিলিটাৰ পানীত ৫ গ্ৰামকৈ পাতত স্প্ৰে কৰিব লাগে
৯। আইৰণ মৌলৰ অভাৱ:
- প্ৰতিলিটাৰ পানীত ৫ গ্ৰামকৈ ফেৰাচ চালফেট (FeSO4) পাতত স্প্ৰে কৰিব লাগে
১০। মেঙ্গানিজ মৌলৰ অভাৱ:
- প্ৰতিলিটাৰ পানীত ৫ গ্ৰামকৈ মেঙ্গানিজ চালফেট (MnSO4) পাতত স্প্ৰে কৰিব লাগে
১১। জিংক মৌলৰ অভাৱ:
- জিংক চালফেট (ZnSO4) (প্ৰতিলিটাৰ পানীত ৫ গ্ৰামকৈ পাতত স্প্ৰে কৰিব লাগে
